W moim pierwszym wpisie na blogu kancelarii Radcy prawnego postaram się przedstawić instytucję prawa spadkowego jaką jest zachowek a także komu i kiedy przysługuje.
Czym jest zachowek i komu przysługuje?
Zgodnie z art. 991 kodeksu cywilnego:
„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”
Powyższy artykuł wskazuje, że roszczenie o zachowek jest ograniczone do określonego kręgu podmiotów. Przysługuje jedynie zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom i praprawnukom spadkodawcy, jego małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy). Kolejnym warunkiem jest to by wymienione osoby były spadkobiercami ustawowymi zmarłego. Ponadto wartość ułamkowa ich roszczenia zależy od tego czy są trwale bezrobotne albo małoletnie, wówczas otrzymają zachowek w kwocie wyższej tj. 2/3 udziału spadkowego. W przypadku niespełnienia tych przesłanek jedynie ½ wartości udziału spadkowego. Kolejnym warunkiem zawartym w § 2 cytowanego przepisu jest, by wymienione osoby nie otrzymały od spadkodawcy darowizny, której wartość majątkowa byłaby równa bądź wyższa niż wartość roszczenia o zachowek.
Roszczenie o zachowek wprowadzono do polskiego prawa cywilnego celem ochrony najbliższych spadkodawcy, którzy w wyniku jego śmierci nie otrzymali nic z majątku spadkowego, na przykład, wskutek tego, że spadkodawca dokonał darowizny na rzecz osób trzecich wyczerpując tym samym cały spadek bądź sporządził testament i powołał do całości spadku tylko jednego spadkobiercę. Należy pamiętać, że roszczenie o zachowek jest możliwe zarówno w dziedziczeniu ustawowym i testamentowym.
Na początku, należy więc ustalić, czy znajdujemy się w kręgu podmiotów uprawnionych do zachowku, określić udział jak przysługuje nam w spadku z tytułu dziedziczenia ustawowego oraz jego wartość pieniężną.
Warto dodać, że zgodnie z art. 992 kodeksu cywilnego do ustalenia udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się spadkobierców, który zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Jaki wyliczyć wartość zachowku?
Sprawa sądowa o zachowek jest zawsze sprawą o zapłatę określonej sumy pieniężnej, której wyliczenie często napotyka trudności, dlatego też pomoc radcy prawnego może okazać się niezbędna. Ważną kwestią jest też ustalenie wartości schedy spadkowej. Należy mieć na uwadze treść art. 994 kodeksu cywilnego który stanowi, że przy obliczeniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizny dokonanych przez spadkodawcę (np. zakupu ubrań, finansowaniu wyjazdu wakacyjnego), ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Granica czasowa dotyczy jedynie tzw. „obcych obdarowanych”. Wobec najbliższych spadkodawcy limit ten nie działa i zachodzi konieczność doliczenia darowizn dawniejszych.
Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.
Istnieje kilka sposób jak skutecznie uchylić się od roszczeń o zachowek, jednak wszystko zależy od konkretnego stanu faktycznego. Zawsze warto skonsultować się z kancelarią prawną i zasięgnąć porady prawnej. Należy pamiętać, że jako prawnicy prowadząc sprawę czy udzielając porady prawnej korzystamy nie tylko z aktualnych przepisów prawa, ale także z poglądów doktryny i orzecznictwa. Kancelaria radcy prawnego Paulina Pikulińska – Bołtromiuk, na co dzień reprezentuje klientów zarówno pozwanych o zachowek jak i dochodzących roszczeń. Oferuje reprezentację na każdym etapie postępowania, zarówno przedsądowym jak sądowym we wszystkich instancjach.
Zapraszam do kontaktu.